મહિલાઓ આજે કોઈથી ઓછી નથી’, આ વાક્ય સાબિત કરી બતાવ્યું છે, સિમદેગા જિલ્લાના ગાઢ જંગલો વચ્ચે ગામની ગ્રામીણ આદિવાસી મહિલાઓએ. આ મહિલાઓ તેમના પરિવર્તનનો નવો અધ્યાય લખી રહી છે. સિમડેગાના રાજાબાસા પંચાયતના કેસરા ગામમાં મહિલાઓના સશક્તિકરણથી ગામની સંસ્કૃતિ જ બદલાઈ નથી પણ ગામની પ્રગતિનો માર્ગ મોકળો થયો છે.
અહીં મહિલાઓ બેહેરા, હરે, કુસુમ, ચિરોનજી, લીંબુ, તુલસી, લાહ, ડોરી, આમલી વગેરેના બીજ એકત્ર કરીને આવક મેળવી રહી છે કે, જે જંગલોમાં વિનામૂલ્યે ઉપલબ્ધ રહેલા છે. ગામમાં 30-35 મહિલાઓનો સમાવેશ કરતી મહિલા ઉત્પાદક જૂથ, આજે આ વન ઉત્પાદનોને એકત્રિત કરે છે પણ આ બધાના વધુ સારા સંગ્રહ, પ્રક્રિયા અને વેચાણનું કામ પણ સંભાળે છે.
થોડા વર્ષો પહેલા સુધી રાજાબાસાનો વિસ્તાર ખૂબ પછાત માનવામાં આવતો હતો. ગામ તરફ જતા સારા રસ્તાઓ પણ ન હતા. બીજી બાજુ, મુંડા-પ્રભુત્વ ધરાવતો વિસ્તાર હોવાથી, ભાષાકીય સમસ્યાઓને કારણે લોકો આધુનિકતાથી પણ દૂર થઈ ગયા હતા. ઠેર ઠેર દારૂ બનાવવામાં આવતો હતો અને મહિલાઓ દારૂ વેચતી હતી.
આ પછી, ઝારખંડ સ્ટેટ લાઈવલીહુડ મિશન પ્રમોશન સોસાયટીમાં જોડાઈને, ગામની આદિવાસી મહિલાઓએ પોતાને કુશળ બનાવ્યા એટલું જ નહીં પણ વ્યવસાયિક કુશળતા પણ પ્રાપ્ત કરી. આજીવિકા ફોરેસ્ટ પ્રોડ્યુસ મિત્રા સુષ્મા સમાદ જણાવે છે કે, અગાઉ આ વિસ્તારની મહિલાઓ કામના અભાવે પણ દારૂ વેચતી હતી પરંતુ આજે સ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે.
લીલા, હરણ, આમલીના બીજ જેવા જંગલોમાં ઔષધીય ગુણધર્મો ધરાવતા ફળોનો કોઈ ઉપયોગ ન હતો. આની સિવાય આમલીના ફૂલ, લીંબુ ઘાસ અને ચિરંજી, ડોરી, કરંજ વગેરેના સંગ્રહ કાર્યમાં મહિલાઓ જોડાયેલ છે. તેમણે કહ્યું કે, મહિલાઓ હવે સંસ્થામાં જોડાઈને દર વર્ષે 25,000 રૂપિયા કમાય છે.
તેમણે કહ્યું કે, જો સ્ટોરેજ સિસ્ટમ અને ટેક્નિકલ સપોર્ટ હોય તો આદિવાસી મહિલાઓ વધુ પ્રગતિ કરી શકે છે. રાજાબાસા પંચાયતના વડા ગ્લોરીયા સમાદ જણાવે છે કે, હવે તે ખૂબ જ આનંદ અનુભવે છે કે, ગામની મહિલાઓ ગામમાં જ રહીને પૈસા કમાઈ રહી છે. ગામમાં હવે દારૂ બનાવવામાં આવતો નથી પરંતુ અહીંની મહિલાઓ આત્મસન્માન સાથે પોતાનું કામ કરી રહી છે.
