શાહજહાં અને મુમતાઝની લવ સ્ટોરીથી લગભગ બધા જ જાણીતા છે. જ્યારે પ્રેમની વાત આવે છે ત્યારે શાહજહાં અને મુમતાઝનું ઉદાહરણ આપવામાં આવે છે. મલ્લિકા મુમતાઝના મૃત્યુ પછી પણ તે રહસ્યની છાયામાં લપેટાઇ ગઈ હતી. આવું જ એક રહસ્ય હતું મુમતાઝનું બુરહાનપુર, મધ્યપ્રદેશમાં શાહી હમ્મામ, જેને શાહજહાંએ તેમની બેગમ માટે ખૂબ જ હૃદયથી બનાવ્યું હતું. તાપ્તી નદીના કાંઠે બંધાયેલા આ શાહી હમામ વિશે કહેવામાં આવે છે કે, મુમતાઝની ભાવના આજે પણ અહીં વસે છે.
શાહજહાં લગભગ 5 વર્ષ સુધી બુરહાનપુરના રાજ્યપાલ તરીકે કામ કર્યું. આ દરમિયાન તેને અહીં ઘણાં બાંધકામો પણ થયાં હતાં. દીવાન-એ-આમ અને દીવાન-એ-ખાસ સિવાય, તેમણે અહીંની નદીના કાંઠે તેમની પ્રિય બેગમ મુમતાઝ માટે એક વૈભવી અને સુંદર રોયલ હમામ બનાવ્યો. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, રજવાડા દરમિયાન સ્નાન કરવું એ માત્ર એક નિયમિત જ નહોતું, પરંતુ આ મનોરંજનથી લઈને સોંદર્ય અને પ્રેમનો વિકલ્પ પણ હતો.
શાહજહાંના યુગમાં સ્થાપત્ય અને કારીગરી ચરમસીમાએ હતી. શાહજહાંએ ભારતમાં એકથી વધુ સ્થાપત્ય દાખલા રજૂ કર્યા છે. હમામ બનાવ્યા પછી પણ, આર્કિટેક્ટ્સે શાહજહાં અને તેના બેગમ માટે તેને સૌથી વિશેષ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો.
આ હમામ બે ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. પ્રથમ ભાગમાં આરસની નળી છે જ્યાં ફુવારો સ્થાપિત થયેલ છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે, આ ફુવારામાંથી અત્તરનું પાણી વહેતું હતું. શાહજહાં અને મુમતાઝ તેની આજુબાજુના કલાકો સુધી સમય વિતાવતા હતાં. હૌઝના હવામાન મુજબ ઠંડા અને ગરમ પાણીથી સ્નાનની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. પાણી ગરમ રાખવા માટે હૌઝની આજુબાજુ વિશાળ ભઠ્ઠીઓ હતી, જેમાં આગ ચાલુ જ રહેતી હતી. અહીં મોટા કડાઓમાં પાણી ગરમ કરવામાં આવ્યું અને ટાંકીમાં રેડવામાં આવ્યું અને ત્યારબાદ ઠંડુ પાણી ઉમેરવામાં આવ્યું.
આ રાજવી હમામને જાળવવા મહેલમાં ઘણા કર્મચારીઓ હતા. હૌઝની આજુબાજુ મહિલા સેવકોની સેના ઉપરાંત કિન્નર સેવકોને પણ હમામમાં રાખવામાં આવ્યા હતા જેથી કોઈ પણ સ્ત્રી કર્મચારી કે મલિકાને કોઈ જોખમ ન પડે. વળી, અહીં ભારે કામ માટે કિન્નરોને રાખવામાં આવ્યા હતા.
શાહી હમામનો બીજો ભાગ ખૂબ જ વિશેષ હતો. ત્યાં ત્રણ ઝરણાં હતાં, જેમાં પરફ્યુમથી ભરેલું પાણી હતું. આ અત્તરમાં ગુલાબ, કેવડા અને ખસખસ જેવા પાણીની કુદરતી સુગંધ હતી. તેના પાણીને આબેહૂબ બનાવવા માટે, તાજા ફૂલોની પાંખડીઓ પસંદ કરવામાં આવી હતી. ઘણા સુંદર અને આકર્ષક ચિત્રો પણ હમામમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા, જે મુઘલ કાળના શ્રેષ્ઠ ફોટોગ્રાફ્સમાં હતા.
શાહી હમામમાં રોશનીની કારીગરી અદભૂત હતી. ચારે બાજુ આરસ હતો અને કાચ હતો. તે એવી રીતે બનાવવામાં આવી હતી કે, હૌજની આજુબાજુ દીવો મૂકીએ તો ચારેય બાજુ રોશની ફેલાઈ જતી હતી હતી. પ્રકાશને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે અહીં હીરા જડ્યા હતા. જેણે પ્રકાશને ફેલાવી દીધો છે. આ હમામ મુમતાઝ મહેલ અને શાહજહાં બંનેને ખૂબ જ પ્રિય હતો.
જૂન 1631માં, મુમતાઝનું બાળજન્મ દરમિયાન અવસાન થયું હતું અને તેમના મૃતદેહને તાપ્તી નદીના કાંઠે જનાબાગના અસ્થાય ખાતે દફનાવવામાં આવ્યો હતો. આ પછી જ શાહજહાને આગ્રામાં તાજમહલનું નિર્માણ શરૂ કર્યુ. એવું કહેવામાં આવે છે કે, મુમતાઝની ભાવના હજી પણ આ શાહી હમામના ખંડેર આસપાસ ભટકે છે.
લગભગ 12 વર્ષ પછી, મુમતાઝની લાશને બહાર કાઢીને તાજમહેલમાં દફનાવવામાં આવી. પરંતુ એવું કહેવામાં આવે છે કે, મુમતાઝની ભાવના હજી આ શાહી હમામના ખંડેર આસપાસ ભટકે છે. સ્થાનિક લોકો અનુસાર, તેઓ હંમેશાં મહેલમાંથી અવાજ સંભળાય છે. જોકે, આ અવાજથી કોઈ ડરતું નથી.
