કૃષિમાં ઇકોલોજીકલ એન્જિનિયરિંગ ખેતરોમાં પાકને નુકસાન કરનારા જીવાતોને દૂર કરી શકાય છે. ઉપરાંત, જંતુનાશક દવાના ઉપયોગથી થોડા અંશે છુટકારો મેળવી શકાય છે. જેના કારણે ખેતરની ફળદ્રુપતામાં પણ ઘટાડો થાય છે.
ખેતરોમાં પાકનું ઉત્પાદન વધારવા માટે ખેડૂતો મોટા પ્રમાણમાં રસાયણોનો ઉપયોગ કરે છે. આને કારણે, ખેતરોની ફળદ્રુપતા ઘટી રહી છે અને સાથે સાથે આ પાકમાંથી મનુષ્યો અને પ્રાણીઓની અંદર તમામ પ્રકારના રોગો પણ આવી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત, ખેતરમાં થતા જમીનને ઉપયોગી જંતુઓ પણ રાસાયણિક જંતુનાશકોના ઉપયોગને કારણે નાશ પામે છે.
નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પ્લાન્ટ હેલ્થ મેનેજમેન્ટ હૈદરાબાદ આ તમામ પરિસ્થિતિઓને ધ્યાનમાં રાખીને કૃષિમાં ઇકોલોજીકલ એન્જિનિયરિંગ તકનીકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક કાર્યક્રમ પર કામ કરી રહ્યું છે. આ કાર્યક્રમ દ્વારા ખેડૂતોને ખેતરોમાં રાસાયણિક જંતુનાશક દવાનો ઉપયોગ ઘટાડી અને પાકનું ઉત્પાદન વધારવાની તાલીમ આપવામાં આવે છે.
ઇકોલોજીકલ એન્જિનિયરિંગ સિસ્ટમ શું છે?
ડૉ.દયાશંકર શ્રીવાસ્તવ સમજાવે છે કે, આ તકનીકમાં આપણે ખેતરોની સીમા પર મકાઈ, બાજરી અને જુવાર જેવા પાકનું વાવેતર કરીએ છીએ. આનો ફાયદો એ છે કે ખેતરોની સીમા પર એક વર્તુળ રચાય છે અને જમીનના દુશ્મન જંતુઓ ખેતરોમાં પ્રવેશી શકતા નથી. આ ઉપરાંત, અમે કેટલાક ઔષધીય છોડ જેવા કે લેમોંગ્રાસ પણ વાવીએ છીએ, જે ખરાબ જીવાતોને દૂર કરવામાં ખૂબ મદદરૂપ બને છે.
તેમણે કહ્યું કે અમે ખેતરોમાં ફૂલોની ખેતી કરવાની ભલામણ કરીએ છીએ, જે મધમાખી સહિત તમામ જમીનના મિત્ર ગણવામાં આવતા જીવ-જંતુઓને ખેતરમાં આવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. જેના કારણે પાકનું ઉત્પાદન પણ વધે છે. આ સિવાય તેઓ શાકભાજી અને અન્ય પાકને ખેતરની વચ્ચે રોપવાનું પણ સૂચન કરે છે, જે ખેડૂતોની આવક વધારવામાં ખૂબ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
આ ટેકનીકના છે ઘણા ફાયદા
આ ટેકનીકથી, કોઈ પણ જીવાતો અને જીવ-જંતુને દૂર કરી શકે છે જે ખેતરોને નુકસાન પહોંચાડે છે. ઉપરાંત, જંતુનાશકોના ઉપયોગથી મહદ અંશે છુટકારો મેળવી શકાય છે. જેના કારણે ખેતરોની ફળદ્રુપતામાં પણ ઘટાડો થાય છે અને વાવેતરનો ખર્ચ પણ ઓછો થાય છે. આ સિવાય પર્યાવરણ પણ સારું રહે છે. લોકો શુદ્ધ ઉત્પાદિત શાકભાજી અને અનાજનો વપરાશ કરી શકશે. આ સાથે, જો ભારતીય પાક શુદ્ધતાના ધોરણોમાં સુધારો થશે, તો તેની નિકાસ વિદેશમાં પણ વધશે.
ઘણા ખેડૂતોને તાલીમ આપનાર
દયાશંકર શ્રીવાસ્તવ કહે છે કે, તેમના કૃષિ કેન્દ્ર હૈદરાબાદની નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ પ્લાન્ટ હેલ્થ મેનેજમેન્ટ સાથે એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.આ માધ્યમ દ્વારા, તે ખેડૂતોને ખેતીમાં ઇકો-મિકેનિકલ તકનીકો વિશે તાલીમ આપે છે. અત્યાર સુધી, તેમણે 100 ખેડૂતોને તકનીકી તાલીમ આપી છે, તેમજ 1000 ખેડૂતોને આ વિશે જણાવ્યું છે. ઘણા ખેડૂતોને તાલીમ આપનાર દયાશંકર શ્રીવાસ્તવ કહે છે કે, તેમના કૃષિ કેન્દ્ર હૈદરાબાદની નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ પ્લાન્ટ હેલ્થ મેનેજમેન્ટ સાથે એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.આ માધ્યમ દ્વારા, તે ખેડૂતોને ખેતીમાં ઇકો-મિકેનિકલ તકનીકો વિશે તાલીમ આપે છે. અત્યાર સુધી, તેમણે 100 ખેડૂતોને તકનીકી તાલીમ આપી છે, તેમજ 1000 ખેડૂતોને આ વિશે જણાવ્યું છે.
