મધ્યપ્રદેશમાં બુરહાનપુર જિલ્લામાં મોટા પ્રમાણમાં કેળાનો વેપાર થાય છે. અહીં લગભગ 16,000 હેક્ટર જમીન પર ફળોનું ઉત્પાદન થાય છે. અહીંના સ્થાનિક ખેડૂતોને નવા પાક રોપતા પહેલા તેમના ખેતરોમાંથી કેળાની દાંડી અને પાંદડા કાઢવા માટે મજૂરોની જરૂર પડે છે અને બાકીના કેળા કચરા કે ખાડાઓમાં ફેંકી દેવામાં આવે છે. જે સંપૂર્ણ રીતે સારા ખાતરમાં ફેરવાય છે.
મેહુલ શ્રોફ જે MBA ગ્રેજ્યુએટ છે અને બુરહાનપુરનો રહેવાસી છે. તે લાંબા સમય સુધી કેળાના આ પાંદડાઓનો કચરો જોઈ રહ્યો હતો. આ પછી, તેણે આ કચરા દ્વારા સફળ વ્યવસાય સ્થાપવાનું નક્કી કર્યું.
મેહુલ એ કહ્યું કે, “હું નાનો હતો ત્યારથી મારા વિસ્તારના ખેડૂતોને વાવેતર પછી કેળાનો કચરો ફેંકી દેતો જોતો હતો. ખેડૂતોની જેમ, હું પણ કેળાના કૃષિ કચરો તરીકે સમાપ્ત થવાની વિશાળ સંભાવનાથી અજાણ હતો. મને ખેડૂતોને ટેકો આપવા માટે પ્રેરણા મળી. અને આ કેળાની છાલથી મારો પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરો.
મેહુલે 2018 માં તેનો ટકાઉ વ્યવસાય સ્થાપિત કર્યો અને કેળાના સ્ટેમને ફાઈબરમાં રૂપાંતરિત કર્યા અને તેનો ઉપયોગ કાગળ, કાપડ અને સુશોભન વસ્તુઓ અને અન્ય ઉપયોગી ઘરગથ્થુ વસ્તુઓ બનાવવા માટે કર્યો. આ વ્યવસાય દ્વારા તેઓ દર મહિને ત્રણથી પાંચ ટન કેળાના ફાઈબરનું વેચાણ કરીને વાર્ષિક 30 લાખ રૂપિયાની કમાણી કરે છે.
મેહુલે વર્ષ 2016માં એમબીએ પૂર્ણ કર્યું અને ફેમિલી જ્વેલરી કંપનીમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ તેને હંમેશા પોતાનો બિઝનેસ શરૂ કરવાની ઈચ્છા હતી. તેણે આ ધ્યેય હાંસલ કરવાનો પ્રયાસ શરૂ કર્યો. આ દરમિયાન જ્યારે તે બુરહાનપુરના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને મળ્યો ત્યારે તેણે મેહુલને તેના સ્થાનિક વિસ્તારમાં બિઝનેસ શરૂ કરવા વિશે જણાવ્યું.
મેહુલે બુરહાનપુરમાં જિલ્લા સરકાર અને નવસારી કૃષિ યુનિવર્સિટી દ્વારા આયોજિત સત્રમાં પણ હાજરી આપી હતી જ્યાં તેણે વ્યવસાય વિશે જાણ્યું હતું. વર્કશોપમાં તેઓએ કેળાના દાંડીમાંથી ફાઈબર કેવી રીતે ઉત્પન્ન કરી શકાય અને તેનો ટેક્સટાઈલ, પેપર અને હેન્ડીક્રાફ્ટ સેક્ટર વગેરેમાં કેવી રીતે ઉપયોગ કરી શકાય તેની માહિતી મેળવી.
મેહુલે કહ્યું કે વારંવાર કેળાની છાલને કૃષિ કચરા તરીકે જોયા પછી, મને મારા સંશોધનમાંથી જાણવા મળ્યું કે કેળાના દાંડામાં નોંધપાત્ર માત્રામાં સેલ્યુલોઝ અને કુદરતી રેસા હોય છે, જે ફાઇબરનો ઉપયોગ કપડાં ઉદ્યોગમાં પણ કરી શકાય છે.
મેહુલે ખાતરી કરી કે તે તેનું સાહસ શરૂ કરતા પહેલા વ્યવસાયની મુશ્કેલીઓ અને બજારના કદ સહિતની વિગતોને સંપૂર્ણપણે સમજે છે. તેમણે ICAR-નેશનલ રિસર્ચ સેન્ટર ફોર બનાના, તિરુચિરાપલ્લી દ્વારા આયોજિત તાલીમમાં પણ હાજરી આપી હતી, જે કેળાના ફાઇબર અને તેના ઉપયોગોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી રહી છે. આ સિવાય તેમણે બુરહાનપુરના ખેડૂતો સાથે વાત કરી અને તેમને તેનું મહત્વ સમજાવ્યું.
ઘણા સંશોધનો અને શોધખોળ પછી, મેહુલે વર્ષ 2018 માં પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો અને બુરહાનપુરમાં પ્રોસેસિંગ સુવિધા સ્થાપી અને નજીકના ખેડૂતો પાસેથી કેળાની દાંડી ખરીદવાનું શરૂ કર્યું.
મેહુલના કહેવા પ્રમાણે, કેળાના ફાઇબર માટે બજાર શોધવું તેમના માટે સૌથી મોટી મુશ્કેલી હતી. “ટેક્ષટાઇલ સેક્ટરમાં લોકોને કેળાના ફાઇબરની સંભવિતતા વિશે સમજાવવું તેમના માટે માર્કેટિંગ દરમિયાન પણ થોડું પડકારજનક હતું. લોકો કંઈપણ નવું અને ઓર્ગેનિક અજમાવવા માટે વલણ ધરાવતા ન હતા.
તેથી મેં મારો નફો ઘટાડ્યો અને તેને ફાઇબર ઓફર કર્યું. જ્યારે તેને પરિણામ સાનુકૂળ જણાયું, ત્યારે તેને ખાતરી થઈ અને આખરે આ તંતુઓમાંથી હસ્તકલા બનાવવાની ક્ષમતા શોધી કાઢી. તેણે સમગ્ર બુરહાનપુરની ગ્રામીણ મહિલાઓને વિવિધ હસ્તકલા ક્ષેત્રોમાં રોજગાર આપવાનું શરૂ કર્યું.
તેમણે જણાવ્યું કે હાલમાં આ હેન્ડીક્રાફ્ટ વ્યવસાયમાં 50 થી વધુ મહિલાઓને રોજગાર મળે છે. આ ઉપરાંત પ્રોસેસિંગ યુનિટમાં 10 લોકો પણ કાર્યરત છે. આ હસ્તકલામાં દિવાલ ઘડિયાળો, યોગા સાદડીઓ, પૂજા સાદડીઓ, દોરડા, બેગ, પ્લાન્ટર, બાસ્કેટ અને અન્ય વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. બજારમાં તેમની કિંમત રૂ. 100 થી રૂ. 2,000 સુધીની છે.
બુરહાનપુરના ખેડૂતોને પણ કેળાના પાંદડામાંથી સારી આવક મળવા લાગી છે. કેળાના પાંદડા ફેંકી દેવાને બદલે હવે તે તેને વ્યાજબી માત્રામાં વેચી શકે છે. મેહુલ કહે છે કે તે આ વિસ્તારના 50 થી 100 ખેડૂતો પાસેથી નિયમિતપણે દાંડી ખરીદે છે. આવી સ્થિતિમાં ખેડૂતો દાંડી કાપવા અને ખેતરની સફાઈ માટે બિનજરૂરી શ્રમ ખર્ચીને ઘણી બચત કરે છે.
સ્ક્રીનને ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરીને બીજા આર્ટિકલ્સ પણ વાંચો…. <—<—
અમારુ આ આર્ટીકલ વાચવા માટે તમારો ખુબ ખુબ આભાર,અમે આશા રાખીએ છીએ કે તમને અમારુ આ આર્ટીકલ ગમ્યું હશે આ આર્ટીકલ તમારા મિત્રો સાથે શેર કરો.
જીવન જરૂરિયાત તેમજ અન્ય મહત્વની માહિતી મેળવવા માટે આપણું સૌનુ ફેવરીટ @KhedutSupportPage ફેસુબક પેજ લાઇક કરો. આભાર…
